Dergimizin değerli okuyucuları, bu sayımızda, ateş nedir, nedenleri nelerdir, ne gibi yan etkileri vardır ve ateşi yüksek hastada ilkyardım uygulamalarını konuşacağız.
Ateş, kelime anlamı olarak, ölçülen vücut sıcaklığının, normal değerlerinin üzerinde olması halidir. Aslında ateş genel olarak vücudun mikroplara karşı cevabıdır. Normal, sağlıklı bir insanda, vücut ısısının 36,5–370C civarındadır. Yüksek ateş, hem biz yetişkinler hem de çocuklarda önemli bir hastalığın belirtisi olabilir. Yüksek ateş çocuklarda havaleye, yaşlılarda ise aşırı su kaybına neden olabilir.
Vücut ısımız neden yükselir (neden ateşleniriz?)
Ateş yüksekliği nedenleri genel olarak ikiye ayrılır. Enfeksiyonlar ve enfeksiyon dışı nedenler.
• Enfeksiyonlar mikropların neden olduğu, ateşle seyreden hastalıklardır (grip, nezle, ishal, bademcik iltihabı, sinüzit, zatürre, menenjit, idrar yolları iltihabı gibi)
• Enfeksiyon dışı nedenler arasında en sık görülen ateş nedeni güneş çarpmalarıdır. Yani özellikle, yazın sıcak havalarda güneş altında uzun süre kalmamız, uzun süre sıcak fırın karşısında çalışınca, vücut ısısını ayarlayan mekanizmanın bozulması sonucu meydana gelir. Bir diğer neden ise romatizmalı hastalıklarda görülen ateştir ki bu başlık konumuzun dışındadır.
Ateş nasıl ölçülür?
Vücut sıcaklığımızı (ateşimiz) ölçmek için kullandığımız cam termometrelerin kullanımı artık yasaklanmıştır. Çünkü bunlar kolaylıkla kırılabilmekte, kişilerin yaralanmasına neden olmakta, yine en az bunlar kadar hatta daha önemlisi de içinde bulunan cıvanın etrafa yayılması ve bu cıvanın da çok zehirli bir madde olmasıdır.
Ateşimiz genellikle koltuk altından ölçülür ama koltuk altının terli olması veya uygun bir şekilde konmaması nedeniyle sonuçlar yanlış çıkabilir. En uygun ölçüm yöntemi makattan olan ölçümlerdir ki bu da pratik değildir. Son yıllarda kulaktan ateşimizi ölçen cihazlar sık kullanılmaktadır. Bebeklerin, çocukların ateşini ölçerken annesinin kucağında oturuyor olması işimizi kolaylaştırır.
Ateş yüksekliğinde görülen belirtiler
• Halsizlik,
• Bitkinlik,
• Baş ağrısı,
• Yaygın kas ve eklem ağrıları,
• Terleme,
• İştahsızlık,
• Sıvı kaybına bağlı belirtiler (dilde kuruma, zor konuşma, göz kürelerinde çökme, uykuya eğilim) ve daha en ileride aşama ise havale ortaya çıkabilir.
Ayrıca enfeksiyon (vücudumuza mikrop bulaşması) nereden kaynaklandıysa, o bölgeye ait belirtilerde görülebilir. Mesela kişide zatüree (akciğer enfeksiyonu) varsa balgam, öksürük, idrar yolları enfeksiyonu (iltihabı) varsa; sık sık idrara gitmek, idrar yaparken yanma sızlama gibi belirtiler olur. Orta kulak iltihabı var ise ciddi kulak ağrısı, ateş görülebilir.
Aman dikkat, özellikle çocuklarda yüksek ateş ile birlikte şu belirtiler de varsa hemen acil servise götürülmelidir.
• Sürekli ve durdurulamayan ağrı,
• Vücutta döküntülerin ortaya çıkması,
• Nefes darlığı,
• Baş ağrısı ile birlikte kusma,
• Uzun süre ağızdan beslenememe,
• Su kaybına ait belirtiler (dil ve dudakların kuruması, göz küresinin içine çökmesi, ciltte kuruluk vs).
• Çevreye olan ilginin azalması,
• Havale geçirme
Yüksek ateşli hastada ilk yardım uygulamaları
Ateşi yüksek bir hastanın tedavisinde (ilk yardım uygulamasında) temel prensip vücut ısısını düşürmektir. Bu şekilde kişi hem rahatlayacak hem de oluşabilecek yan etkiler (havale geçirme vs) engellenmiş olacaktır.
Eğer kişinin yükselen ateşini düşüremezsek, havale geçirebilir hatta komaya bile girebilir.
Yüksek ateş nasıl düşürülür?
• Kişinin klimalı ortama alınması veya üzerine fan ile hava üflenmesi,
• Üzerinde kazak, yorgan battaniye vs varsa uzaklaştırılması,
• Fazla giysileri çıkartılması ama tamamen soyulmaması (bebekler soyulabilir),
• Koltuk altı, el bilekleri ve kasıklar gibi damarlarımızın yüzeysel geçtiği bölgelere soğuk suya bandırılmış bez/havlu konması,
• Özellikle çocukların duş yaptırılması faydalı olur. Burada su olağan vücut ısısında yani, ne soğuk ne de sıcak olmalıdır,
• Eğer içebiliyorsa kişiye bol miktarda sıvı gıdalar (su, ayran, çorba vs) verilmesi.
Beslenme
Toplumumuzda ateşi olan hasta bir kişiye ve de özellikle çocuklara, bir şeyler yedirilip içirilmeye çalışılmaktadır. Çünkü vücut direnci kırılmasın, hemen iyileşsin diye düşünülür. Hâlbuki hasta olan çocuk yemeği reddedecektir. İstemiyorsa zorlamanın faydası yoktur. Aslında gerekte yoktur.
Havale geçiren çocukta ilkyardım uygulamaları
Ateşi çok yükselen bir çocukta bazen bilinç kaybı, katılaşma ve istemsiz kasılmalar ortaya çıkabilir yani nöbet geçirebilmektedir. Böyle bir durumda önce sakin olalım, kişiyi rahat bir yere yatıralım, ayıltmaya, ağzını açmaya, hareketlerini engellemeye çalışmayalım, sadece başını yana çevirerek kusma durumunda kusmuğunu yutmamasını sağlayalım.
Özetle ateşi yüksek olan bir çocuk veya erişkinde çok yükseldi ve/veya havale geçiriyorsa hemen acil servise götürelim.
Ateşli hastada yapılan hatalar
• Ateşli hastanın ateşini düşürmek için vücuduna alkol sürülmesi. Son derece yanlıştır, sürülen alkol ciltten emilir ve kişiyi zehirler,
• Kişiye soğuk suyla duş yaptırmak, tehlikeli ve yanlıştır. Kişinin titremesine, dolayısı ile ateşinin daha da yükselmesine neden olur,
• Ateşi düşürmek için özellikle çocuklarda aspirin verilmemelidir. Hastalarda “Reye Sendromu” denen, ciddi ve ölümcül olabilen, hastalığa neden olabilir.
Özet
Ateşi olan bireyde kişinin üzerindeki giysileri azaltalım, yorgan battaniye varsa kaldıralım, vücut ısısındaki suyla duş yaptıralım ve ateş hala düşmüyor, yükselmeye devam ediyor, kişi havale geçiriyorsa en yakın sağlık kuruluşuna müracaat edelim.
Sağlıklı günlerde görüşebilmek ümidiyle sevgilerimi saygılarımı sunarım.
Kaynaklar
• http://www.ulkumenrodoplu.com/ilkyardim/
• İlkyardım Kitabı. Yakın Kitapevi. Editör: Dr. Ülkümen RODOPLU,
• The American Red Cross. First aid and Safety Handbook. Yazarlar: The American Red Cross ve Kathleen A, HANDY, MD. Publication of American College of Emergency Physicians.
