Değerli okuyucularımız her ay, severek okuduğumuz, “Mavişehir Dergimizin” ilk yardım köşesinde, komada yani şuur bulanıklığı olan hastada belirtiler nelerdir, nasıl teşhis edilir, ilk yardım nasıl uygulanır, konularını paylaşacağız.
Koma, kelime anlamı olarak, kişinin kendisinin ve etrafının farkında olmaması, uyandırılamama halidir. İnsan normal şartlarda, bilinçli ve şuuru açık yaşayan bir canlıdır. Beynimizdeki merkezler ile duyu organlarımızın uyumlu çalışmasıyla, insan kendisinden, bulunduğu yer ve zamandan, etrafındaki olaylardan haberdardır. Koma ise genel anlamda uyanıklıkta ortaya çıkan her hangi bir bozulmaya verilen addır.
Muhtemel Koma nedenleri:
1. Beynin zedelenmesi ya da yaralanması (düşme, vurma, darp, trafik kazası vs),
2. Zehirlenmeler (alkol, ilaç, uyuşturucu maddeler, zehirli duman vs),
3. Şeker koması (şekerin çok yükselmesi (hiperglisemi) veya aniden düşmesi (hipoglisemi),
4. Beyin iltihabı(menenjit, ansefalit),
5. Beyin damarlarında ani tıkanma veya kafa içi damarların yırtılması sonucu ortaya çıkan beyin kanaması,
6. Böbrek hastalıklarında görülen üre yüksekliği (akut böbrek yetersizliği, üremi vs.),
7. Karaciğer koması, şeklinde özetlenebilir ve bu örnekler çoğaltılabilir.
Belirtiler:
1. Yüz görünümü: Alkol komasında yüz kırmızı, zehirli duman zehirlenmesinde ise pembe, çilek görünümlü olabilir. Şekeri çok yükseldiği için komaya giren hastanın dili kuru, aniden düşen hastaların ise terli, soluk ve soğuktur,
2. Göz bebeklerinin boyutu: Göz bebeklerinin çapı normalde birbirine eşittir, birinin daha büyük ya da daha küçük olması anlamlı olabilir,
3. Koklamakla koku alınması: Alkol komasında hastanın nefesi alkol kokar. Aseton kokusu alınması şeker komasına, amonyak kokusu alınması kişide böbrek yetersizliği veya karaciğer komasında olabileceğini, elbisesinde, cildinde alınan tarım ilacı kokusu ise kaza ile veya intihar amacıyla zehirlenmiş olabileceğini düşündürür.
4. Süre: Hasta çok ani komaya girdiyse kan şekerinde düşme/beyin kanaması düşünülebilir.
Komadaki Hastada İlkyardım Uygulaması:
1. Bu arada hastanın varsa kravatı, kemeri gevşetilir, gömleğinin boyun düğmesi açılarak hastaya yeterli hava gitmesi sağlanır.
2. Sade vatandaş (ilk yardım gönüllüsü) olarak bize düşen görev, sadece hastanın şuurunun kapalı olup olmadığını (komada mı, değil mi?) anlamak ve 112 no’lu telefonu arayarak profesyonellerinin olay yerine gelmesini sağlamaktır. Hastanın koma nedenini ayırt etmemiz mümkün değildir ve zaten bizden böyle bir beklenti de yoktur.
3. Komaya giren hasta aniden düşerek yaralanmış, boyun/bel/sırt/omurlarını kırmış, zedelemiş olabilir. O nedenle ortamda yangın/duman/patlama tehlikesi yoksa hastayı yerinden hareket ettirmeyelim,
4. Hasta yerde yatırıyorsa çok hafif omuzlarından silkeleyerek, iyi misiniz?, diye soralım. Burada amaç, hastanın uyanık olup olmadığını anlamak ve hava yolunu açık tutmaktır. Eğer hasta cevap vermiyor ve rol yapmıyorsa komada olma ihtimali yüksektir. Bu yüzden derhal bizim dışımızdaki bir kişinin 112 no’lu telefonu aramasını isteyelim.
5. Bu aşamada, hastanın hava yolunu açık tutmak için girişim yapmak gerekir ama eğitimini almayan bir kişinin bunu yapması mümkün değildir. Yapmaması da önerilir çünkü hastaya zarar verebilir,
6. İlk yardım uygulamalarında, her zaman ilk şartımız, hastaya zarar vermemektir. Eğer hastanın bilincinin kapalı olduğu düşünür ve travma olmadığından eminsek (vurma çarpma, yüksekten düşme vs.) hastayı koma pozisyonuna (iyileşme pozisyonuna (yan) getirilmelidir. Çünkü sırt üstü yatarken hasta kusarsa, kusmuğu ciğerlerine kaçabilir ve boğularak ölebilir.
7. Hastaya ağızdan hiçbir şey yedirilmemeli ve içirilmemelidir. Hasta kusmak için zorlanmamalı ve en kısa sürede, 112 ile birlikte acil servise götürülmelidir.
Özet:
Koma hali, ağır ve ölümcül sağlık sorunudur, süratle tedavi edilmelidir. İlk yardım uygulamaları hastanın hayatta kalabilmesi açısından çok önemlidir. Bu nedenle bilinç bulanıklığı olduğundan şüphe ettiğimiz hasta ile karşılaşınca, kişiyi hareket ettirmeden, 112 no’lu telefonu arayarak, profesyonellerin olay yerine gelmesini sağlayalım. Daha ileri ilkyardım uygulamaları için ise eğitimlere katılalım.
Nice sağlıklı ve mutlu günlerde görüşebilmek ümidi ile sevgi ve saygılarımı sunarım.
Doç. Dr. Gürkan ERSOY
Dokuz Eylül Hastanesi, Acil Tıp Anabilim Dalı, Öğretim Üyesi
“Herkes İçin Acil Sağlık Derneği” Genel Sekreteri
e mail: gurkan.ersoy@ymail.com
http://www.hiasd.org
Kaynaklar:
1. Herkes için resimli ilkyadım kitabı. Yakın Kitapevi. Uzm. Dr. Ülkümen RODOPLU.
2. http://www.ulkumenrodoplu.com/pageGroup.asp?groupID=1,
3. İlkyardım Temel Yaşam Desteği. Türkiye Acil Tıp Derneği yayını, 1998.
4. The American Red Cross. First aid and safety handbook. Elizabeth DOLE.
