Değerli okuyucularımız, dergimizin bu sayısında sizlerle burun kanamalarını ve burnu kanayan bir kişi gördüğümüz veya kendi burnumuz kanamaya başladığında ne yapmamız gerektiğini, ilk yardım uygulamalarını, burun kanamasının neden olduğunu, alınacak tedbirleri ve önemli mesajları paylaşacağız.
Burun kanaması burnumuzun içindeki ıslak ve hassas doku (burun mukozası), dolayısı ile altındaki ince kılcal damarların yırtılması sonucu oluşmaktadır. Burun kanamaları toplumumuzda çocuklarda ve yaşlılarda daha sık görülmektedir. Halk arasında tansiyonun yükselmesiyle birlikte burun kanamasının başladığı ve eğer burnu kanamasaydı beynine kanardı şeklinde bir şehir efsanesi dolaşıp durmaktadır. Tansiyonun yükselmesi nedeniyle mi burnumuz kanadı yoksa burnumuz kanadığı için strese girip tansiyonumuz mu yükseldi, hala kanıtlanmış bilgi değildir. Aslında önemli de değildir, çünkü sonuçta burun kanamıştır tedavisi yapılmalıdır. Kuru soğuk havalarda yani kış aylarında, ani hava sıcaklığı değişikliklerinde ve havanın kuru sıcak olduğu dönemlerde yani yaz aylarında burun kanamaları daha sık görülür.
Kanamanın nedenini ancak hekimlerimiz aydınlatabilir ki bu bizim konumuzun dışındadır çünkü biz yazımızda burun kanamalarında vatandaş olarak ne yapalım, ne tür ilkyardım uygulayalım ki kanama dursun, onu konuşacağız. Unutmayalım ki burun kanamalarının çoğu kendiliğinden veya çok basit ilk yardım uygulamalarıyla durur.
Burun kanaması iki ayrı yönde olur
1. Öne doğru, yani burnumuzdan dışarıya doğru olan kanamalardır. Daha sık görülür, erken fark edildiği ve tedavisine daha erken başlandığı için sonuçlar daha yüz güldürücüdür, tedavisi daha kolaydır.
2. Diğeri ise burnumuzun arkasından geniz bölgemize, oradan da yemek borusu ile midemize olan kanamalardır. Bunlar daha ciddi kanamalardır.
Burun kanaması nedenleri
• Burun kanamasının en büyük nedeni burna uygulanan travma yani darbedir. Bununda en önemli nedeni; burnun karıştırılması, içinden tüy, kıl koparılmasıdır. Bunun dışındaki başlıca nedenler:
• Burun kemiği kırığı,
• Burnumuza gelen darbeler (yumruk, düşme, vitrine bakarken camı görmeyip kafamızı cama çarpmamız vs.)
• Burunda yabancı cisim: Nadir bir durumdur. Çocuklarda daha sık görülür. (Burnun içene kaçan bezelye, nohut, tespih tanesi, oyuncak parçası vs).
• Burun dokusunu uyaran maddeler (Burun spreyleri vs)
• Nadir görülen bazı hastalıklar (Nezle, grip, sinüzit, allerjik nezle, v.s),
• Daha nadir görülen kanama nedenleri ise kanser, hastamızın aspirin veya kan sulandırıcı ilaçlar kullanıyor olması ve tansiyonumuzda olan ani yüksekliktir.
Burun kanamasında ilk yardım
Burnu kanayan bir kişi gördüğümüz zaman öncelikli olarak kişiyi bir yere oturtup, sakinleştirmek ve başını hafif öne eğmemiz gerekir. Başımızı öne eğmeyip, tam tersi geriye doğru tutarsak, burnumuzdaki kan, burnumuzun arkasındaki delikten genizimize oradan da yemek borusu yoluyla midemize inecektir. Kan kusturucu bir maddedir ve kişi kan midesine indikten bir süre sonra kusacaktır. Kusma genellikle kahve telvesi şekli ve renginde olur ki hastamız mide kanaması geçirdiğini düşünür. Hâlbuki kişi mide kanaması geçirmemektedir. Kişinin burnu kanamakta, başını öne değil arkaya eğdiği için kan midesine inmekte ve kişinin kusmasına neden olmaktadır.
Daha sonra dışarıdan burun deliklerine bakarak (en azından görebildiğimiz kadarıyla) içinde yabancı cisim (bilye, bezelye, nohut, tespih tanesi vs) olup olmadığını kontrol etmemiz gerekir. Yoksa kişi kendi baş ve işaret parmağı ile yok yapamıyorsa (çocuk, yaşlı, ellerinde sorun var vs) o zaman biz (ilk yardımcı) baş ve işaret parmağı ile hastanın her iki burun kanadını içeriden birbirine değecek şekilde sıkıp, yani baskı uygulayacak, böylece kanayan damarın büzüşmesini sağlayacak şekilde (mekanik baskı) en az 5-10 dakika tutmamız gerekir. Bunu burnumuza bir çamaşır mandalı takmışız gibi düşünebiliriz. Ama asla çamaşır mandalı takmak gibi bir önerimiz yok. 5-10 dakikalık basıdan sonra parmaklarımızı yavaşça gevşetelim ve burundan tekrar kanama olup olmadığına bakalım. Kişi bu arada hapşırmasın, sümkürmesin, burnunu karıştırmasın. Eğer burun kanaması damlama, sızma veya kanamaya devam ediyor ise o zaman tekrar aynı şekilde baskı yapmaya devam ederiz. Bu 2. baskı sonrası parmaklarımızı gevşettiğimizde karşımıza iki tablo çıkabilir:
• Kanama durmuştur veya,
• Kanama durmamıştır, aktif olarak devam etmektedir. Eğer kanama devam ediyor ise o zaman ya 112 nolu telefonunu arayarak ambulans çağıralım veya hastamızı en yakın ve uygun sağlık merkezine götürelim.
Burun kanamalı hasta da ne yapılmamalı?
• Kişinin boynu arkaya doğru ittirilmemeli,
• Kişi sırt üstü yatırılmamalı,
• Burun deliklerinden pamuk bez veya kağıt mendil sokulmamalı,
• Kişinin hareketleri engellenmeli, istirahat etmeli,
• Burun içine ilaç, serum, merhem uygulanmamalı,
• Hastamız sümkürmemeli gerekirse az konuşmalı ve öksürmemelidir.
Burun kanamalarından korunmak için ne yapalım?
• Mümkün olduğunca burnun içinden kıl tüy koparmayalım,
• Bunumuzu karıştırmayalım,
• Kanama ihtimalini azaltmak için havayı nemlendirelim.
Önemli not: Burun kanaması bazı ciddi hastalıkların habercisi olabilir (lösemi, kan kanseri, hemofili, vs) Bu nedenle burun kanamsı ile müracaat eden hastalarda ilk yardımı bahsettiğimiz şekilde uyguladıktan sonra mutlaka en yakın ve uygun sağlık merkezine gidelim. Eğer kişinin durumu ağır, şuuru kapalı, bilinci kapalı veya yerinden oynatılmasında sorun olan bir hasta ise veya ihtiyaç duyuyorsak mutlaka Türkiye’nin her yerinden ücretsiz olarak aranabilen ve devletimize ait ambulans sisteminin telefonu olan 112 nolu telefonu arayalım ve profesyonellerin olay yerine gelmesini sağlayalım.
Nice hastalıksız, burun kanamasız, sağlıklı mutlu günlerde görüşmek üzere en derin sevgi ve saygılarımı sunarım.
Kaynaklar
1. Herkes için resimli ilkyardım kitabı. Uzm. Dr. Ülkümen RODOPLU. Yakın Kitapevi, İzmir.
2. http://www.ulkumenrodoplu.com/upload/ilkyardim/Burun.doc,
3. İlkyardım temel yaşam desteği el kitabı. Dr. Ülkümen RODOPLU, Dr. Gürkan ERSOY, Semra ÇELİKLİ,
4. The American Red Cross. First aid and Safety Handbook. Yazarlar: The American Red Cross ve Kathleen A, HANDY, MD. Publication of American College of Emergency Physicians,
5. Villwock JA, Jones K Recent trends in epistaxis management in the United States: 2008-2010. JAMA Otolaryngol Head Neck Surg. 2013;139(12):1279-84.
