Mavişehir Dergisi’nin değerli okuyucuları. Bu sayımızda sizlerle “bayılma” konusunu işleyeceğiz. Peki, neden bayılma? Çünkü bayılma, günlük hayatımızda sık gördüğümüz hastalıklardan birisidir. En sık çocuklarda, yaşlılarda ve bazen doğurgan yaştaki genç kadınlarda oluşmaktadır.
Peki, insan neden bayılır, mekanizması nedir diye merak edecek olursak: bayılma; herhangi bir nedenle (aşağıda sıralı) beyine giden kanın geçici olarak azalması ya da durması ve sonucunda kişinin geçici ve ani olarak bilincini kaybetmesi halidir. Bayılan kişi ise her nerede olursa olsun, oraya kontrolsüz şekilde düşer. Düşerken de başını, yüzünü çarpıp morartabilir, kesebilir, yaralayabilir. O anda sobayı yakıyor veya içine kömür atıyorsa üstüne düşüp yanabilir, caddede karşıdan karşıya geçerken bayılırsa, düşüp araba altında kalabilir. Koma denen hastalıkta da bilinç kaybı vardır, fakat o uzun sürebilen ve bazen geri döndürülemeyen bir haldir. Hâlbuki bayılma tablosunda kişi birkaç saniye veya dakika sonra düzelecek ve normal hayatına devam edecektir. Kişi, bayılıp düşünce yere paralel hale gelir. Bu anda kişinin beynine giden kan miktarı tekrar normal seviyelere çıkacağı için kişi kısa bir süre içinde “ne oldu bana” diye sorarak ayılır ve şaşkın şaşkın etrafına bakmaya başlar.
Bayılma nedenleri
Bayılma birçok nedenle meydana gelebilmektedir. En sık gördüğümüz nedenler
• Açlık,
• Canımızın acıması (uyuşturmadan diş çekimi, kesilen bir yerimize dikiş atılması, elimizi kapıya sıkıştırmak vs),
• Etrafta alışık olmadığımız bir görüntü veya kötü koku olması,
• Kan görmek,
• Özellikle bayram törenlerinde, çocukların sıcakta, uzun süre aç ve ayakta kalmaları (uzun süre ayakta kalmaya bağlı olarak kan ayaklarda toplanır, beyne ve kalbe yeteri kadar kanın dönememesi.
• Yaşlıların kullandığı idrar söktürücü, tansiyon düşürücü hapların fazla miktarda alınması sonucu vücudumuzun susuz kalması,
• Uzun süre güneşte kalmak,
• Duygusal bir tepki, üzüntü ölüm haberi almak,
• Hastaya yapılan ağrılı bir girişim (iğne yapmak, apsesini boşaltmak vs.)
Belirtiler, kişinin bayılacağını nasıl anlarız?
Bayılmanın görüntüsü son derece tipiktir. Bayılacak kişi zaten bayılacağını hisseder ve aynen şu duyguları yaşar; Kişi sapsarı olur, soğuk soğuk terler, “bana bir şey oluyor, galiba bayılacağım, tutun beni der, son bir hamle ile bir yerlere tutunmaya çalışır ama nafile. Kelimeleri yarıda kalır, tutunamaz ve düşer.
Bayılan kişiye ilkyardım uygulaması
Bayılan bir kişiye yapılacak ilk yardımın amacı, beyne giden kan miktarını arttırmaktır. Kişi düştüğü için artık beynine daha çok kan gidecek, kısa bir süre sonra kendine gelecek ve ayılacaktır. Toplumumuzda çok iyi niyetle ama yanlış yapılan uygulama şöyledir; Etrafta ilk yardım bilgisi olmayan bazı insanlar, çok iyi niyetle, ama yanlış olarak, yardımcı olmak amacıyla yerde baygın yatan kişinin ellerini, bileklerini, alnını ovuşturur, yüzüne su döker, soğan, sarımsak, kolonya koklatır, hatta zorla ağzına ve burnuna sokmaya çalışır. Bunlar gerçekten, bilimsellikten uzak, anlamsız, bilinçsizce yapılan, hastaya acı vermekten başka faydası olmayan uygulamalardır. Peki, biz ilk yardım gönüllüsü olarak ne yapalım ki hem hastaya zarar vermeyelim, hem de yardımcı olalım?
• Kişiyi kesinlikle birden, aniden oturtmayalım,
• Başının altına elimizi koyarak yastık vazifesi görelim ki kişinin kafası daha fazla yaralamasın ve rahat etsin,
• Kişinin ayaklarını havaya kaldıralım ki ayaklarındaki kan beynine gitsin, kişi süratle ayılsın,
• Merakından veya burada ne oluyor diye hastanın etrafında toplanan ve hastanın hava açlığı yaşamasına neden olan meraklı (!) kalabalığı uzaklaştıralım,
• Bir kişi 112 no’lu telefonu arayarak ambulans ve profesyonellerin olay yerine gelmesini sağlasın,
• Hastayı sıkan aksesuarları rahatlatalım (kravat varsa çıkartalım, gömlek en üst düğmesini açalım, fular ve belindeki kemeri gevşetelim ki ki kişi daha rahat nefes alıp verebilsin),
• Hasta ayılıp kendine geldikten sonra, hızlıca tekrar değerlendirip, başka yaralanma (kırık, çıkık, ezik, buruk, vuruk vs) açısından değerlendirmemiz gerekir. Her şey normal ise kişi yavaş yavaş olduğu yerde oturtulur, 2-3 dakika olduğu sonra bir kanepe, sedye, yatak gibi bir rahat yere yatırılır. Takiben;
• Gelen 112 ambulansı ile kişinin en yakın sağlık kuruluşuna gitmesi sağlanır.
Bayılan bir kişiye de yapılmaması gerekenler
Hastaya kolonya, amonyak, sarımsak, soğan gibi maddeler koklatmak, yoğurt vermek, su içirmek, üstüne su ve kolonya serpmek, tokatlamak, yattığı yerden hemen süratle ayağa kaldırmak vs.
Özet
Bayılma, beynimizin kısa süreli kansız kalması, geçici süre ile bilincimizi kaybetmemiz ve kontrolsüz şekilde yere düşmemizdir. Yapılacak ilk yardım uygulaması hastanın etrafını boşaltmak, ayaklarını havaya kaldırmak, hastayı sıkan kravat, fular, düğme, kemer gibi şeyleri gevşetmek/çıkartmak, 112 no’lu ambulansı çağırmak ve hastaya güven vermek şeklinde özetlenebilir.
Nice sağlıklı mutlu günlerde görüşebilmek ümidiyle en derin sevgi ve saygılarımı sunarım.
