Mavişehir Dergisi’nin değerli okuyucuları, dergimizin bu sayısında, sizler ile astım krizi geçiren hastada görülen belirtiler ve bu hastalarda uygulamamız gereken ilkyardım uygulamalarını paylaşacağız.
Toplumda sık görülen bir hastalık olması, sıkışan ve krize giren insanların çaresizliği, çevresinde yardım etmek için çabalayan ilk yardım gönüllüsünün yaşadığı sıkıntılar ve biraz da mevsimin etkisiyle bu sayımızda astım krizinde ilk yardım uygulamalarına yer vermek istedik. Bu yazıyı okuduktan sonra, böyle bir durumla karşı karşıya kalabileceğimizi düşünerek, astım hastalığının ne olduğu ve kriz anının belirtileri, böyle bir durumda yapılması gerekenler hakkında bilgi sahibi olacağız.
Astım hastalığı:
Astım; solunum yollarının, nefes darlığı ile seyreden, uygun şekilde tedavi edilmediğinde, nöbetler ve ciddi hava açlığı ile seyreden, kronik (hayat boyu süren) hastalığıdır. Hastalık, hem çocukluk, hem de erişkin çağlarında ortaya çıkabilir. Şunu unutmamak gerekir ki, astım, tedavisi mümkün bir hastalıktır.
Astım, bilemediğimiz nedenlerden dolayı, hava yolları (bronş), kaslarının kasılması sonucu daralması, havanın ciğerlerimize girmesi, fakat çıkamaması veya girip çıkarken zorlanması, dirençle karşılaşması ile ortaya çıkan bir hastalıktır. O anda, akciğerlerimizdeki hava yolları daralıp, esnekliğini kaybettiği için, özellikle nefes verirken, güçlük çekeriz. Hastamız, bu nedenlere ciddi nefes darlığı çekmeye başlar ve kendisinde hava açlığına bağlı olarak panik hali başlar. Bu hava açlığı, krizin şiddetine göre, bazen daha da ağırlaşır. Nadir ve çok ağır vakalarda astım krizi, hastanın hiç nefes alamaması sonucu bilincini kaybetmesi ve ölümle de sonuçlanabilir.
Kişilerde, astım krizini başlatabilen birçok neden vardır. Sigara, kirli hava, insanın o an içinde bulunduğu zihinsel durumu, sinirsel gerilimler, anksiyete, çiçek tozları, parfüm kokusu, klorak buharı vs. Fakat bunların dışında, halen bilemediğimiz birçok neden daha olduğunu da unutmayalım.
Astım hastaları, nöbetlerinin hafif atlatılması için soluk alıp vermeyi kolaylaştırıcı, ilaçlarını (aeresol vs), yanlarında bulundurmak zorundadır. Fakat her zaman söylediğimiz gibi bu tip ilaçlar, her hastalıkta olduğu gibi bir profesyonel, yani bir tıp doktoru tarafından ve kişiye özel olarak verilmelidir. Kişi komşusunun tavsiyesi ile veya eczaneden direkt olarak almamalıdır. Yani kişi işin uzmanı bir doktora gitmeli, muayene olmalı, gerekli filmler, tahliller, solunum fonksiyon testleri vs. yapılmalı, kişiye özel, onun kilosuna ve bulgularına uygun ilaçlar verilmeli ve hasta tedavisine devam etmelidir. Astım hastalığının tanı ve tedavisi ile çocuklarda çocuk hekimleri, biz erişkinlerde ise göğüs hastalıkları uzmanları ilgilenmektedir.
Astım krizi belirtileri
Hasta heyecanlı, tedirgin panik halinde ve konuşmaktan aciz durumdaysa (konuşurken çok çabuk yorulma, nefessiz kalma vs.) ciddi şekilde nefes darlığı çekiyor demektir. Kriz ne kadar ağırsa, görülecek belirtilerde o kadar belirgin ve ağır olur. Mesela, hasta çok ciddi ve ağır krizlerde, mosmor kesilebilir, gözleri yuvasından fırlayacak gibi olabilir, yerinde duramaz veya kendisinde ölüm korkusu var olabilir.
Astım krizinde ilk yardım
Daha önceki yazılarımızda da değindiğimiz gibi, ilk yardım, yaşamı tehlikeye düşüren herhangi bir durumda, sağlık görevlileri yani profesyonellerin yardımı gelinceye kadar, kaza geçiren, hastalanan kişiye, olay yerindeki malzemelerden yararlanarak yapılan, ilaçsız uygulamalardır. İlk yardım uygulamalarındaki amaç, hastanın hayatını kurtarmak, durumunu korumak ve sakatlıkları önlemektir.
Burada ısrarla şu cümlenin altını çizmeli ve uygulamaya gayret etmeliyiz. İlk yardım profesyonel ve tıbbi yardım değildir. Bu nedenle ilk yardım uygulamasından sonra kişiye mutlaka sağlık ocağı, hastane, dispanser gibi profesyonellerin bulunduğu bir ortamda gerçek tedavisinin yapılması gerekir. Yani astım krizi geçiren bir hastaya, bulunduğu yerde ilk yardım uyguladıktan sonra, mutlaka en yakın ve uygun acil servise götürülmelidir.
Astım krizi geçiren hastada ilkyardımın amacı hastanın rahatlamasını, rahat ve derin nefes alıp verebilmesini sağlamak olmalıdır. Profesyoneller gelinceye kadar, ilk yardım uygulaması başlatılmalı ve kişi ilgili sağlık kuruluşuna varıncaya kadar da sürdürülmelidir.
İlk yapılabilecek şey:
• Hastamıza güven ve sükûnet telkin edilmeli, ortam havalandırılarak, hastanın temiz hava alması sağlanmalıdır.
• Hastamız, yatak, koltuk veya sandalyeye oturtulmalı, yani oturur pozisyona getirilmelidir. Çünkü kendisi bu şekilde daha rahat nefes alır verir. Yatar pozisyonda, nefes darlığı daha da artar ve derinleşir, hatta kendisini boğulacakmış gibi hisseder ve süratle yattığı yerden doğrulur.
• Sonrasında, varsa hastanın fular, kravat, yakasındaki eşarp, baş örtüsü gibi kendini sıkabilecek şeyler çıkartılmalı, belindeki kemer çözülmelidir.
• Bulunulan yerde, eğer varsa hastaya oksijen bağlanmalıdır.
• Hastamızın, daha önceden kullandığı fısfıslar (aerosol) varsa kuralına uygun olarak çekmesi sağlanmalıdır (hasta derin bir nefes alacak, nefesini verecek, ağzını kapatacak, aeresolü ağız içinde genzine doğru iki defa sıkacak ve hemen çok derin nefes alarak ağzına sıktığı ilaç damlacıklarının akciğerlerinin en uç noktasına kadar gitmesini sağlayacak).
• Bundan sonra yapacağımız ilk şey, hemen 112 no’lu telefonu arayarak ve daha önceki yazılarımızda da belirttiğimiz gibi, hastamızın uygun şekilde, profesyoneller tarafından acil tedavisine olay yerinde başlatılıp, en yakın ve uygun hastaneye götürülerek acil servis hekimlerine teslim edilmesi sağlanmalıdır.
Özet:
Astım, kronik, yani hayat boyu süren bir hastalıktır. Her yaşta başlayabilir ve krizlerle seyreder. Amacımız erken dönemde tanısının konması ve tedavisinin başlamasıdır.
Eğer ilaçlarımızı doktorumuzun önerileri doğrultusunda kullanacak olursak hayatımızı sorunsuz olarak devam ettiririz. Tedavimizi aksattığımız için ve/veya bilemediğimiz bir nedenle astım krizi geçiren kişiye rastlarsak, hastayı sakinleştirelim, bir yere oturtalım, kravat, gömlek düğmesi, papyon, baş örtüsü gibi giysilerini açalım ki rahat nefes alıp versin. Kapı pencereyi açarak ortama temiz hava girmesini sağlayalım ve tabii ki en önemli başlıklardan bir tanesi; 112 no’lu telefonu arayarak doktor-paramedik-acil tıp teknisyeni gibi profesyonellerin olay yerine gelmesini sağlayalım.
Nice astım krizsiz ve acilsiz günlerde görüşebilmek ümidi ile en derin sevgi ve saygılarımı sunarım.
Kaynaklar
• http://www.ulkumenrodoplu.com/ilkyardim
• Astım ve Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığının Tanı ve Tedavisinde I. Basamak Hekimler için hizmet ve eğitim modülü. http://www.saglik.gov.tr/TR/dosya/1-66816/h/rehber.pdf.
• İlkyardım Kitabı. Yakın Kitapevi. Editör: Dr. Ülkümen RODOPLU,
• The American Red Cross. First aid and Safety Handbook. Yazarlar: The American Red Cross ve Kathleen A, HANDY, MD. Publication of American College of Emergency Physicians.
• Schneider T, Panzera AD, Couluris M, Lindenberger J, McDermott R, Bryant CA. Engaging Teens with Asthma in Designing a Patient-Centered Mobile App to Aid Disease Self-Management.
