Değerli okuyucularımız, herkes gibi çocuklarımızda her şeyimiz, gözbebeğimiz. Onların hastalanması, yaralanması bizlerde onulmaz acılar açıyor. Kendimizi aciz ve kötü hissediyoruz. Hele bu yaralanma/kaza evde, biz yokken veya gözümüzün önünde gerçekleşince bu üzüntü ve sıkıntımız daha da artıyor, kendimizi suçluyor, yargılıyoruz. Sırf bu nedenle eşimiz, bakıcımız, anne babalarımız ile olan iletişimimiz bozulabiliyor. Mesela, geçtiğimiz günlerde basınımızda yer alan şöyle bir haber zihinlerimizi günlerce meşgul etmiş, okuyunca birçok anne baba gibi ben de günlerce okuduklarımın etkisinde kalmıştım: “Pamir’in hemen yandaki villanın havuzunda bulunmasını Dikdik ailesinin komşularından Nihan İpek’in ısrarı sağladı. 3.5 yaşındaki Pamir Dikdik’den kötü haber geldi ve cansız bedeni yan villanın havuzunda ölü olarak bulundu. Ancak dün akşamdan itibaren çevredeki tüm evlerin havuzlarının arandığı belirtiliyordu. Hatta pek çok villanın havuzlarının da boşaltıldığı ileri sürülmüştü. Ancak bir saat kadar önce Dikdik ailesinin komşulardan Nihan İpek, jandarma ekiplerine boş olan bir evin havuzunun aranmadığını ısrarla söyleyerek arama yapılmasını sağladı. Ve maalesef bu ısrar sonucu yapılan aramada Pamir’in cesedi bulundu”. İşte bu yazımızda evlerimizde oluşabilecek ev kazaları, olmaması için alınabilecek tedbirler ve olması durumunda uygulanabilecek ilkyardım uygulamalarından bahsedeceğiz.
Evlerimizde Olabilecek Kazalar:
- Düşmeler, burkulmalar, kırık-çıkıklar,
- Kesikler, kanamalar,
- Yanıklar, elektrik çarpmaları,
- Yangınlar,
- Zehirlenmeler,
- Hayvan ısırıkları,
- Asansör kazaları
Çocuklarda en büyük sorun sınırlarını, korkuyu bilmemeleridir. Korku öğrenilen bir çaresizliktir. Mesela havuzda küçük çocuk tek başına yüzmeye bırakılırsa orada dakikalar için boğulabilir çünkü ne kadar yüzmesi gerektiğini bilmez, hemen yorulacağını kestiremez. Çocuklar kibrit, çakmak ve ateşle oynamayı çok severler. Bunun evde yangın çıkarabileceğini, kendisininde yanıp, yaralanabileceğini kestiremez.
İşte tekrar benden bir anı. Aydın’ın Koçarlı ilçesinde ikamet ediyoruz ve 5 yaşındayım. Yıl 1965, aylardan Mayıs. Birgün rahmetli bakıcı Ayşe ablam ile evdeyim ve okuldan yeni gelmişim. Mutfakta merakımdan (her nereden aklıma geldiyse) kibriti çaktım, denemek için pazar filesini yaktım. Ardından korkarak belli olmasın diye hemen mutfak kapısının arkasına sakladım!!. Anne babam evde yoklar. Kokuyu fark eden ablamız hemen anne ve babamı arar. Hışımla eve gelen rahmetli babam, beni, yaptığım hareket nedeni ile banyoya belirsiz süre için kilitler. Adeta hapis cezası. Peki sonra ne olur? Konunun sonu yazımızın sonunda J. Şimdi konumuza tekrar geri dönelim…
- Düşmeler, burkulmalar, kırık-çıkıklar:
Alınması Gereken Tedbirler…
- Küçük çocuk olan evlerde eşyalar balkon ve pencerelerden uzak tutulmalı çünkü çocuklar üstüne çıkarak pencereden sarkar ve aşağıya düşebilirler. Pencerelere emniyet koruyucuları takılmalı,
- Düşmeyi engellemek için pencereler en fazla 10 cm açılacak şekilde ayarlanmalı,
- Merdiven başları ve sonlarına emniyet kapıları takılmalı,
- Merdiven korkulukları ve balkon demir aralıkları çocukların başlarını geçemeyeceği şekilde dar tutulmalı,
- Yatak odalarında mümkünse ranza bulundurulmamalı çünkü çocuk üstte yatırılacak olursa uykusunda veya uyanıkken oraya oyun olarak tırmanabilir ve yere düşebilir,
- Bebekler altları değiştirilirken veya yatağında uyurken yalnız bırakılmamalı yanlarında mutlaka yükseklik bulunmalıdır ki düşmesinler,
- Çocuklara ayaklarına uygun hatta bileğin arkasından geçen bant ile ayağını saran ayakkabılar giydirilmeli, ayakkabı bağcıkları bağlanmadan yürümelerine izin verilmemeli,
- Aşırı sıcaklar nedeni ile geceleri evin balkonunda/damında uyunuyorsa etrafa mutlaka korkuluklar yapılmalı,
- Mutfakta, banyoda veya evin herhangi bir yerinde ıslanan yer olursa orası hemen kurulanmalı ki düşmeye neden olmasın.
- Evde kullanılan halı, kilim gibi dekoratif ürünler çocukların kaymasına neden olabilir. Altlarına mutlaka kaymayı engelleyici tedbirler alınmalı,
Düşmelerde İlkyardım Uygulamaları:
- Basit düşme sonrası gözle görünür bir sorun yoksa çocuğun bilinci açık ve yerindeyse (sorulanlara yerinde ve doğru cevap verme), tüm uzuvlar normal hareket ediyorsa kişi ailesi tarafından yakından takip edilebilir.
- Çocukta, ilk saatler içinde kusma, dalgınlık, hafıza kaybı, karın ağrısı, renk solukluğu, solunum sıkınıtısı veya havale geçirme, uykuya meğil, uyandırılamama gibi durum olursa en yakın sağlık kuruluşuna götürülmeli,
- Kol ya da bacakta basit düşme veya çarpma sonucu morluk olmuşsa, hareketsiz hale getirilmeli, havluya sarılmış buz uygulanmalıdır ki oluşabilecek şişlik ve morarma engellensin,
- Eğer çocuk yüksekten düşmüş ise (pencere, salıncak, merdivenlerden, yatağından vs) hiçbir sorun olmasa bile kırık/çıkık veya iç kanama riski nedeniyle en yakın sağlık kuruluşuna götürülmeli veya 112 no’lu telefon aranarak yardım istenmelidir.
- Herhangi bir eklemimiz burkuldu ise:
- Burkulmuş eklem kesinlikle hareket ettirilmemeli,
- Ekleme havluya/beze sarılmış buz torbası uygulanmalı,
- Burkulma kolda ise o kol kullanılmamalı, boyuna asılarak hareketsizleştirilmeli,
- Burkulma bacakta ise üzerine basılmamalı, eklem mutlaka dinlendirilmeli, ovuşturulmamalı ve mutlaka en yakın sağlık kuruluşuna başvurulmalı,
- Çocuğun el veya kolunun kırıldığından şüpheleniyorsak o uzuv mutlaka karton/mukavva/kitap gibi sert birşey ile sabitlenmeli (atellenmeli), bu bölgeye elle hoyratça dokunulmamalı ve oynatılmamalıdır. Kırık kemik uçları damar ve sinirleri yaralayabilir. Hemen en yakın sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.
Kesikler, kanamalar:
Evlerde en sık görülen kazalardan birisi de kesiklerdir. Sadece deri kesisi olabileceği gibi, damar, sinir, kas ve tendonların (kirişler) zarar görmesi de söz konusu olabilir. Şiddetli darbelerle olan kesiklerde; parmak, el-kol, ayak- bacak kopmaları da görülmektedir (kapının aniden kapanması sonucu parmağın sıkışması gibi).
Alınması Gereken Tedbirler…
- Bıçak, jilet, makas, çatal, tornavida gibi delici-kesici aletler, çocukların erişemeyeceği yerlerde veya kapalı dolaplarda bulundurulmalı. Çocukların bu tür aletler ile oynamalarına izin verilmemeli,
- Özellikle yeni yürümeye başlayan çocukların eline bardak, gibi cam eyalar verilmemeli,
- Çocukların yiyecek ve içecek kapları kırılmaz plastik malzemeden olmalıdır.
Kesiklerde İlkyardım:
- Kesiklerde en önemli tehlike kan kaybıdır. Ciddi kan kaybı olan kesiklerde kanayan yer üzerine temiz bir bezle bastırılarak kanama durdurulmaya çalışılır ve en yakın sağlık kuruluşuna (acil servise) müracaat edilir. Kanamayı durdurmak amacı ile bu bölgeye tütün basmak, yara tozu ekmek, merhem vb. şeyler sürmek son derece zararlı uygulamalardır. Bunlar kanamayı durdurmayacağı gibi yaranın kirlenip mikrop kapmasına hatta vücudu zehirlemeye bile neden olabilir.
- Kesi sonrası büyük deri parçası, parmak, el, kol, ayak, bacak kopmaları olduğunda; kopan organ veya doku, temiz, ıslak gazlı beze sarılarak bir naylon torbaya konulmalı ve torba buz dolu bir kapta hasta ile birlikte sağlık kuruluşuna götürülmelidir.
Yanıklar, elektrik çarpmaları:
Yanıklardan korunmak için tedbirler:
- Çocukların yiyecek ve içecekleri mikro-dalga fırında ıstılmamalı, sıcak olarak önlerine konulmamalı,
- Sıcak çorba, çay, kahve gibi içecekler içerken, elde veya ağzımızda yanan sigara varken, çocuklar kucağa alınmamalı,
- Soba veya ocak üzerindeki sıcak su dolu kaplar, kızartma tavası ve tencerelerin sapları çocukların tutamayacağı şekilde uzak köşeye uzatılmalı,
- Çocuklu evlerde masaörtüsü kullanılmamalı veya sabitlenmeli (örtüyü çekerek üzerindekileri düşürme riski nedeniyle),
- Evde piknik tüp mümkünse kullanılmamalı,
- Soba, elektrikli ısıtıcı, şömine, mangal vb. yanan odada çocuklar yalnız bırakılmamalı,
- Prizler mutlaka kapalı olmalıdır. Çünkü çocuklar içlerine tornavida, kalem, çivi sokarak çarpılabilirler. Açıkta kablo, kordon vs. bulunmamalı,
- Elektrikli su ısıtıcıları, çay-kahve makinesi vb tezgâh üstü aletlerin kablolarının sarkmamasına dikkat edilmeli,
- Kibrit, çakmak, kolonya, alkol, gazyağı, benzin vb. yanıcı ve yakıcı maddeler, çocukların erişemeyeceği kapalı yerlerde tutulmalı,
- Çocuğun banyosu için hazrlanan suyun sıcaklığı mutlaka kontrol edilmelidir. Unutulmayalım ki; sıcak su ile yanan çocukların sayısı ateş ile yananlardan daha fazladır.
- Evde mutlaka duman detektörü ve yangın söndürücü bulundurulmalıdır,
Yanıklarda İlkyardım
- Yanık her ne nedenle olursa olsun (kızgın ütü, sobaya dokunma sonucu, sıcak su, çaydanlıktaki suyun dökülmesi veya buharının yakması vs.) yapılacak ilk iş yanan bölgeyi akan çeşme suyu altında 5-10 dakika yıkamaktır.
- Yanan bölge üstüne asla ama asla herhangi bir ilaç (betadine vs) merhem, pomat, zeytinyağı, gaz yağı, gres yağı, yumurta, bal, yoğurt, salça, bal, vs sürülmemeli, üstünü örtmeden en yakın acil servise müracaat ettirilmelidir. Böyle maddeler yanığı iyileştirmediği gibi yaranın mikrop kapmasına ve cilde daha çok hasar vererek iz bırakıp geç iyileşmesine neden olabilmektedir,
- Eğer su kabarcıkları (bül) oluştu ise bunlar patlatılmamalı,
- Yanan bölgede elbise varsa bunu çıkartmak için uğraşılmamalı,
Elektrik Çarpmasında İlkyardım
- Hemen 112 aranmalı ve yardım istenmeli,
- Çarpılmakta olan kişi kuru tahta, sopa, ip, deri kemer ya da kuru gazete tomarı gibi yalıtkan (elektrik akımını geçirmeyen) cisim ile elektrik ile olan ilişkisi kesilmeli,
- Eğer kişi cansız yerde yatıyorsa “temel yaşam desteği” uygulanmalıdır ama bunu da uygulayabilmek için daha önceden eğitimini almış olmak gerekir,
Yangın:
Yangın sadece birkaç dakika içinde yapıları yok edebilir. Dolayısı ile yangının temel anlamda ne olduğunu öğrenmek ve uygun güvenlik önlemleri almak, ev ve binaları yangından korumak için hayati önem taşır.
Ev Yangınlarına Karşı Alınabilecek Tedbirler:
- Evimizde uygun yerlere duman algılayıcıları (dedektörler) yerleştirilmeli,
- Yangın söndürücüler hazır bulundurulmalı ve son kullanma tarihi gözden geçirilmiş olmalı, kişiler yangın durumunda bu yangın söndürücüleri nasıl kullanacaklarının eğitimini daha önceden almış olmaları gerekir,
- Yanıcı ve yakıcı maddeler (kibrit, çakmak ve mum vs.) çocuklardan uzak tutulmalı,
- Elektrik ve ısıtma araçları, elektrikli ev araçlarının kabloları kontrol edilmeli, kullanılmadığı zaman prizden çıkarılmalı,
- Baca yangınlarını önlemek üzere bacalar her yıl kontrol ettirilmeli,
- Tahrip olmuş kablolar değiştirilmeli, çocuklu evlerde elektrik prizleri korumalı olmalı,
- Evimizde sigorta kutularına mutlaka kaçak akım rölesi takılmalı ki kişiler elektrik ile çarpılmasınlar,
- Sigortalar otomatik olmalı,
- Yangından kaçış planı hazırlanmalı
Zehirlenmeler:
İnsanlarda zehirlenmeler birkaç yoldan olabilmektedir.
- Ağızdan (içerek, yutarak): İlaçlar, kolonya, parfüm, traş losyonu ve aseton, tuvalet temizleme malzemeleri, lavabo aç, deterjanlar, böcek ilaçları, fare zehirleri vs.
- Soluyarak. Özelikle CO (karbonmonoksid, duman) zehirlenmeleri
- Ciltten temas yolu ile. Özelikle böcek öldüren ilaçlar normal ciltten bile emilerek zehirlenmeye neden olurlar. Evde olması nadirdir ama tarlada vs ilaçlama yapılırken orada bulunan çocuklar risk altında kalırlar.
Zehirlenmelere Karşı Alınacak Önlemler
- Tüm ilaçlar çocukların erişemeyecekleri yerlerde ve kilitli dolaplarda saklanmalı. Kapakları kapalı tutulmalı,
- Çocukların yanında, onları heveslendirecek şekilde ilaç bulundurulmamalı, mesela şekerli ilaçlar (draje) çocuk tarafından şekerleme (bonibon şekerleme) zannedilerek yutulabilir.
- Deterjan, çamaşır suyu, sudkostik, böcek ilaç, boya maddeleri vb. maddeler kendi orijinal kutularında saklanmalı asla pet su, gazoz, kola gibi boş ambalajlara konulmamalı,
- Sobalar üstten tutuşturulmalı, soba yanarken az kapatılarak, mangalda yanan kömür varken ayni odada uyunmamalı,
- Şofben kullanılıyorsa, baca bağlantısının iyi olduğuna, borularında kaçak olmamasına çok dikkat edilmeli,
- Kültür mantarı dışında hiçbir mantar yenilmemeli,
- Haşere (bit, pire, tahtakurusu, sinek vb.) öldürücü ilaçlar kullanılırken kesinlikle vücuda sürülmemeli ve püskürtülmemeli,
- Gıda maddeleri alınırken son kullanma tarihleri kontrol edilmeli. Sebze, meyveler iyice yıkanmadan yenilmemelidir.
Zehrilenmelerde İkyardım
- Zehirlenme ne ile ve nasıl olursa olsun, zehirlenen kişinin mutlaka doktor tarafından görülüp değerlendirilmeli,
- Hemen 112 No’lu telefon aranmalı ve profesyoneller olay yerine çağrılmalı,
- Zehirlenmeye sebep olan maddenin cins ve miktarının bilinmesi tedavinin planlanmasında önemli olduğu için madde veya ilacın kutusu kullanma kılavuzu vs hastaneye götürülmeli,
- Hasta asla kusturulmamalı, hiçbir şey içirilmemeli ve yedirilmemelidir (su, sarımsaklı yoğurt vs dâhil)
Şofben Zehirlenmesinde İkyardım:
- Gaz kapatılıp ev hemen havalandırılmalı,
- Zehirlenen kişi süratle ortamdan uzaklaştırılmalı,
- Nabız ve solunum yoksa 112 aranıp temel yaşam desteği uygulanmalı,
- Elektrik düğmesine dokunulmamalı, ateş yakılmamalıdır.
Böcek/Hayvan Sokmaları ve Isırmalar:
Pet hayvanlar daha çok sayıda vatandaş tarafından evde beslendiği için bu hayvanlara bağlı ısırık vakaları da belirgin derecede artmıştır. Isırıklar içinde en önemli sonuç: oranın iltihaplanması ve kuduz tehlikesidir. Kedi ısırıkları, köpek ısırıklarına göre daha kirlidir ve tehlikelidir. Isırıklar daha çok el, kol ve bacaklarda olur. Bir başka ısırık ise insan ısırığıdır ki bu da mikrop kapma riski açısından çok tehlikeli, hatta kedi köpek ısırıklarından da tehlikelidir.
İnsan-Kedi-Köpek Isırmasında İlkyardım
Bu tür ısırıklarda ısırık yerine hiçbir şey sürmeden sadece sabunlu su ile yıkanmalıdır. Tabii bundan sonrada hasta gerek tetanoz, gerekse kuduz aşısı olmak üzere (gerekip gerekmediğine doktor karar verir) en yakın acil servise gitmek gerekir. Sonuç
İlkyardım ve uygulamaları uçsuz bucaksız bir konudur. Unutmayalım ki:
- İlkyardım hayat kurtarır,
- Ambulans çağrılmadan gelmez, onlara kaza olduğu veya hastanın olduğu malum olmaz
- Bilmiyorsak uygulamayalım, bir an önce öğrenelim…
Benden Anı’ya Devam: Peki, bana ne oldu? Annem babam benden ses çıkmayınca merak etmişler, kapıyı açtıklarında benim küveti doldurup içinde oyuncaklarımı yüzdürdüğümü görmüşler. Yani unutmayalım ki çocuklarımız çok akıllılar. Onlar aslında çocuk değil, ailenin bireyi. Bu nedenle her konuda olduğu gibi ilkyardım ile ilgili konuların eğitiminde de onları yanımıza almamız, beraber eğitim almamız çok daha uygun olacaktır.
Ev kazaları bizler ve çocuklarımız için hep büyük bir tehlike. Bunlardan korunmak için en önemli şey eğitim ve korunma. Çünkü çok iyi biliyoruz ki tıpta en ucuz, etkin ve güz güldürücü tedavi korunmak yani risklerin gerçekleşmesini engellemektir. Bu nedenle koruyucu tedbirleri almak konusunda bu yazımızı tekrar dikkatlice okuyalım ve çevremiz ile de bildiklerimizi paylaşalım diyorum.
Hastalıksız, ilkyardım uygulaması gerekmeyen sağlıklı günlerde görüşebilmek ümidi ile…
Kaynaklar:
- Herkes için resimli ilkyardım kitabı. Yakın Kitapevi. Uzm. Dr. Ülkümen RODOPLU.
- http://www.ulkumenrodoplu.com/pageGroup.asp?groupID=1,
- İlkyardım Temel Yaşam Desteği. Türkiye Acil Tıp Derneği yayını, 1998.
- İlkyardım temel yaşam desteği el kitabı. Yazarlar: Dr. Ülkümen RODOPLU, Dr. Gürkan ERSOY, Semra ÇELİKLİ,
- The American Red Cross. First aid and Safety Handbook. Yazarlar: The American Red Cross ve Kathleen A, HANDY, MD. Publication of American College of Emergency Physicians.
- Ailenin Sağlık Eğitimi. T.C. BAŞ BAKANLIK Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü yayını. Ev Kazaları ve İlkyardım, Dr. Deniz YERTUT.
