Mavişehir Dergisi’nin değerli okuyucuları, dergimizin bu sayısında sizlerle, elektrik çarpmaları ve elektrik çarpmalarında ilk yardım konusunu paylaşacak, bizi elektrik neden ve nasıl çarpar, çarpılmanın mekanizması, bu tür durumlarda ölüm nasıl ve neden meydana gelir ve çarpılmakta olan kişiyi nasıl kurtarabiliriz konularına değineceğiz.
Elektrikle neden ve nasıl çarpılırız? Çarpılmanın mekanizması
Örnek olarak buzdolabının kapağını tuttuğumuzu ve o buzdolabında bir elektrik kaçağı olduğunu düşünelim. Oradaki kaçak elektrik elimiz, kolumuz vasıtasıyla vücudumuza girecek, kalbimiz üzerinden geçecek oradan bir şekilde toprağa boşalacak ve sonuçta elektrik bizi çarpacaktır. Elektriğin bizi çarpıp öldürebilmesi için bu kaçak akımın bir şekilde vücudumuza girip mutlaka toprağa ulaşması gerekir. Yani ayağımızda kauçuk ayakkabı, yerde tahta yalıtkan (elektriği geçirmeyen) bir şey varsa ölüm gerçekleşmeyecek ama diğer elimizle duvara dokunuyorsak veya ayağımız çıplak yere basıyorsak ve birde ortam ıslaksa çarpılma, bunun sonucunda da ölüm kaçınılmaz olacaktır.
Peki, neden çarpılan insan çarpılmakta olduğu kaynaktan uzaklaşamaz, onu bırakamaz, kurtulamaz (buzdolabı kapağı gibi) ve çarpılmaya devam eder? O ilk anda iletilen enerji (elektrik kaçağı) nedeniyle parmaklarımızda kapanma hali (tutma refleksi) yani pençe hareketi oluşur. Parmaklarımız kontrolümüz dışında kapalı kalır ve açılmaz hale gelir. Bu durum, bir kurtarıcının gelip çarpılmakta olan kişinin elektrik akımı ile olan bağlantısını kesene kadar devam eder.
Elektrik çarpmalarında ölüm olur mu?
Evet, ne yazık ki ölüm bu kazalar sonucunda iki farklı dönemde gerçekleşebilir; ya hemen o anda ya da daha geç dönemde. O anda gerçekleşen ölümlerde vücuttan geçen elektrik akımı kalpte ölümcül titreşimlere neden olur (ventiküler fibrilasyon gibi), kalp anormal şekilde atmaya başlar ve kısa zaman içinde durur. Geç dönemde olanlar ise yoğun bakımda olur ki (böbrek yetersizliği vs.) bu bölüm zaten konumuzun dışındadır.
Elektrik çarpmalarında ilk yardım
Elektrik çarpmalarına karşı yapabileceğimiz en iyi şey korunmadır. Yani çarpılmamak için tedbir almak en kolay, en ucuz ve en sağlıklı yöntemdir. Bunun için neler yapabiliriz? Öncellikli olarak bırakalım elektrik ile ilgili işlerimizi (tamir vs.) işin ustası, ehli olan kişiler yapsın, biz iyi bildiğimiz işleri, kendi işimizi yapalım. Hatta bu yazıyı okuduktan sonra ilk işimiz, elektrikçi bir arkadaştan, bulunduğumuz ev veya işyerinin sigorta paneline kaçak akım rölesi taktıralım (sigortaya benzeyen, 30-50 TL civarında maliyeti olan, ortamda kaçak elektrik olunca elektriği otomatik olarak kesen ve bizleri çarpılmaktan koruyan bir alettir). Eğer mutlaka elektrikle çalışmamız gerekiyorsa sağ elimizi kullanmamızda fayda var. Çünkü sol elimiz kalbimize daha yakındır. Ayrıca elektrikle direk temas etme ihtimali varsa mutlaka yalıtkan madde (eldiven vs) kullanalım.
Çarpılan kişiyi gördüğümüz anda ne yapmamız gerekir?
İlk yapılacak şey sakin olmaktır. Sonra elektriği kesmek (ana sigortadan kapatmak, aletin fişini prizden çekmek vs.) ya da kişinin elektrikle olan bağlantısını kesmektir. Kişinin elektrikle olan bağlantısını keserken en büyük hata kişiyi tutarak veya çekerek kurtarmaya çalışmaktır. Böyle bir durumda kurtarıcı kişide çarpılarak yaralanacaktır. Öyleyse çarpılmakta olan kişiyi yalıtkan (elektrik geçirmeyen) bir madde ile ortamdan uzaklaştırmamız gerekir. Bu da tahta, plastik sandalye, kitap, karton parçaları, mukavva gibi malzemelerle hastayı iterek, tekmeleyerek olabilir ancak. Sonrasında hastayı derhal uygun bir yere yatırarak kravatını, gömleğinin yakasını, erkek ise pantolonunun kemerini açarak, rahat hava alıp vermesini sağlamaktır. Hastanın eğer hava alıp vermediğini veya nabzının atmadığını görürsek yapacağımız ilk şey yakınımızdaki bir kişiyi 112’yi aramakla görevlendirerek profesyonellerin olay yerine gelmesini sağlamak olmalıdır. Biz de hemen temel yaşam desteği uygulamasına (kalp masajı-suni solunum) başlamalıyız. Ancak buradaki en önemli nokta eğer bunun eğitimini almadıysak asla kalp masajı, suni solunum uygulamayalım. Aksi halde hastaya zarar verebilir hatta ölümüne neden olabiliriz.
Kişi elektrik ile çarpıldığında, sağ ve en azından o anda görünürde bir şikâyeti olsun olmasın, mutlaka ama mutlaka en yakın acil servise 112 ambulans sistemi ile ulaştırılmalıdır. Çünkü hepimiz biliyoruz ki ilk yardım tıbbi tedavi değildir, kişinin tedavisi sağlık kuruluşunda konunun uzmanı hekimin tedavisi ile tamamlanmalıdır.
Sonuç olarak elektrik çarpmalarının son derece tehlikeli, ölümcül, öldürmediği zamanlar insanların uzun süre yanık ve yara yeri pansumanlarıyla mücadele etmesine ve hastanelerde yatmasına neden olan, tedavisi son derece güç, uzun, pahalı ve maalesef çok yüz güldürücü olmayan, kötü bir yaralanma tipi olduğunu söyleyebiliriz. Bu tür kazalara karşı en iyi korunma yolu gerekli tedbirleri almak ve çarpılmamaya çalışmaktır. Her şeye rağmen bir kişi çarpıldı ise yapılacak ilk şey elektriği kesmek ve/veya hastanın onunla temasını kesmektir. Hasta nefes almıyor veya nabzı atmıyorsa hemen temel yaşam desteği uygulamasına başlamalı ve 112’den yardım istemeliyiz. Çarpma sonrasında hasta iyi görünse bile mutlaka en yakın acil servise götürülmelidir.
Nice sağlıklı, mutlu günlerde görüşmek üzere en derin sevgi ve saygılarımı sunarım.
Kaynaklar:
• İlkyardım Temel Yaşam Desteği Kitabı. Dr. Ülkümen RODOPLU, Dr. Gürkan ERSOY, Semra ÇELİKLİ ve arkadaşları. Türkiye Acil Tıp Derneği Yayını, İzmir, 1998.
• Neurologic and neuropsychological symptoms during the first year after an electric shock: results of a prospective multicenter study. Bailey B, Gaudreault P, Thivierge RL. Am J Emerg Med. 2008 May;26(4):413-8.
• İlkyardım.http://www.kgm.gov.tr/SiteCollectionDocuments/KGMdocuments/Baskanliklar/BaskanliklarSavunmaUzmanligi/IlkYardim.pdf. 15. Şubat 2016 tarihinde ulaşıldı.
