Beyin kanaması, beynimizi besleyen damarların tıkanma ya da kanaması sonucu, damarın beslediği beyin bölgesinin ölmesi ve felç belirtilerin ortaya çıkması ile devam eden süreçtir.
Dünyada 40 yaş altı insanlarda travma en önemli ölüm nedeniyken, 40 yaş üzerinde ise kalp, damar ve beyin (sinir sistemi) hastalıklarıdır. Yani beyin kanaması ve felç gibi hastalıklar, tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de ciddi sayıda ölüm ve sakatlıklara, iş kayıplarına ve tıbbi harcamalara neden olmaktadır. Hafızamızı zorlayacak olursak, bu hastalığı düşününce ilk aklımıza gelen ünlülerden birisi, değerli sanatçımız Ebru Gündeş’tir. Kendisi konuşurken, aniden bakışlarında donukluk oluşmuş ve kontrolsüz şekilde yere düşmüştü. Ebru hanımdaki sorun, beyninde doğuştan var olan bir damar keseciğinin patlaması, yani beyin kanaması idi.
Oluş Mekanizması:
Halk arasında beyin kanaması olarak bilinen inme (felç) yaşamı tehdit eden önemli bir ölüm ve sakatlık nedenidir. Beynimizi besleyen kan damarının tıkanması veya kanaması sonucu beynin bu bölgesine kan gitmez, orada beyin dokusu kurur ve ölür. Ölen beyin bölgesinin ters tarafında (olay beynimizin sağ tarafında ise sol el, ayak veya kolumuzda) tutmama, konuşamama, dilde peltekleşme, ağzımızda yamulma, gibi belirtiler ortaya çıkar. Bu belirtilerin derecesi, etkilenen beyin alanının büyüklüğü ile orantılıdır. Etkilenen alan küçük bir bölgeyse yalnızca bir kol veya bacakta güçsüzlük, yok bu tıkanıklık veya kanama büyük bir alandaysa hayati tehlikede yaratabilecek şekilde bilinç kaybı, derin koma ve sonunda ölüm ortaya çıkabilir.
Hastalık ne kadar erken teşhis edilir, tedavisine ne kadar erken başlanırsa kalıcı sakatlıklar, felç ve ölüm o oranda az görülür. Yani elde, kolda yüzde uyuşma, bir şeyi tutamama elimizdeki bir cismi düşürmek gibi belirtiler ortaya çıktıktan sonra ne kadar hızla acil servise gidersek, tedavimiz o derece başarılı olur, kalıcı sakatlık oranı (felç) riski de azalır. Halkımızın hastalık, belirtileri ve vatandaş olarak ilk anlarda ne yapacağını iyi bilmesi, bilinçlenmesi çok önemlidir. İşte bu nedenle, dergimizin bu sayısında, bu önemli konuyu işlemeyi uygun gördük çünkü beyin kanaması (felç, inme) için risk faktörlerini bilirsek hayatımızın bir döneminde hastalanmaktan kurtulabiliriz.
Beyin Kanaması (Felç) için risk faktörleri:
Kontrolümüz dışında olan risk faktörleri:
• Yaş: 60 yaş üzerinde risk artar,
• Cinsiyet: Erkeklerde, kadınlara göre biraz daha sık görülür,
• Ailede inme öyküsü: Ailesinde felç (inme) öyküsü olan kişilerde risk artar,
• Şeker hastalığı (diyabet) öyküsü: Şeker hastası olanlarda risk daha da artmıştır, çünkü şeker hastalığı kılcal damarları bozan bir hastalıktır,
Kontrol edebileceğimiz risk faktörleri:
• Yüksek tansiyon: Tansiyonu yüksek olan kişilerde risk, normal olanlara göre daha yüksektir,
• Kalpte ritim bozukluğu (atriyal fibrilasyon): Kalbinde atım düzensizliği (ritim bozukluğu) olan hastalarda felç geçirme riski normal kişilere göre fazladır.
• Koroner kalp hastalığı ve kan yağlarında bozukluk: Koroner damarlarında yağlanma ve darlık olanlarla, kan yağlarının yüksekliği inme (felç) riskini arttırmaktadır
• Felç (inme) riskini arttıran, yaşam tarzımıza ait faktörler:
Not: hepsinde risk artmaktadır.
• Sigara,
• Alkol,
• Aşırı kilo,
• Sedanter (durgun) hayat.
Beyin Kanaması (felç, inme) belirtileri:
• Kişi bir anda dalgınlaşıp, boş boş etrafına bakıyor olabilir,
• Ani başlangıçlı yürüme güçlüğü, sersemlik, denge ve koordinasyon kaybı olabilir,
• Elinde kalem, bardak vs varsa yere düşürebilir,
• Bir anda eli, ayağı uyuşabilir, tutmayabilir,
• Yüzünde kayma (asimetri) ortaya çıkabilir,
• Gözlerde bulanık görme ortaya çıkabilir,
• Kişi aktivite yaparken birden bilincini kaybedip yere düşebilir.
• Bazen çok ama çok şiddetli baş ağrısı ortaya çıkar. Hasta bunu hayatındaki en kötü (berbat), eskilerden farklı bir ağrı olarak niteler, “sanki kafamın içinde bomba düştü” der,
Bulantı, kusma ortaya çıkabilir,
İlkyardım Uygulamaları:
- Bu belirtiler kendimizde ve/veya yakınımızda ki bir kişide meydana gelebilir. İlk işimiz sakin olmak ve/veya belirtilerin oluştuğu kişiyi sakinleştirelim,
- Çevremizdeki bir kişinin derhal 112 No’lu tlf arayarak ambulans ve profesyonellerin olay yerine gelmesini,
- Cam pencere açarak kişinin temiz hava alması, soluklanmasını,
- Kişinin gömlek üst düğmesi, pantolonunun kemeri, varsa fularını, kravatını gevşeterek rahat solumasını,
- Ambulans gelinceye kadar hastanın rahat bir ortamda dinlenmesini sağlayalım.
Sonuç-Özet:
Beyin kanaması (felç) ciddi bir sağlık sorunudur. Sigara içmeyerek, alkol kullanmayarak, eksersiz yaparak, beslenme ve kilmuzu kontrol ederek, kalp hastalığımız varsa tedavisini aksatmayarak bu riski azaltabiliriz.
Felç belirtileri başlayınca süratle (geçer diye beklemeden) acil servise müracaat etmeliyiz. Unutmayalım ki, tedavimizin başlaması için geçen her dakika aleyhimize işlemekte, daha ciddi arızaların kalmasına neden olmaktadır. Geciktiğimiz her dakika, beyin dokumuzun bir bölümünün daha ölmesi demektir.
Nice sağlıklı günlerde görüşebilmek ümidi ile…
