MANTAR ZEHİRLENMELERİ VE İLK YARDIM

• Tweet
• Pin It

Mantar zehirlenmeleri ve buna bağlı ölümler, ülkemizde her mevsimde görülmekte, basına yansımakta ve hepimizi üzüp, ciddi sağlık sorunu olmaya devam etmektedir. İşte, dergimizin bu sayısında da, zehirli mantarları yemekle ortaya çıkan sorunları, belirti ve ilkyardım uygulamalarını gözden geçireceğiz.

Bildiğimiz gibi, biz insanlarda zehirlenmeler birkaç yoldan olmaktadır.

• Solunum yoluyla (yanan bir yerdeki dumanın solunması ve bunun ciğerlerimize kaçması vs),

• Ağız yoluyla (yiyip-içerek) (çamaşır suyu, klorak, bozuk yemek, zehirli mantar, bozuk konserve v.s) ve

• Cilt yoluyla olabilmektedir (insektisitler, haşere öldürücüler, tarla bağ-bahçenin ilaçlanması sonucu).

Mantar, fiyatının ucuz, hatta bedava ve lezzetli yiyecek olması, doğada bol miktarda bulunması gibi nedenlerle, halkımızca sık tüketilen gıda maddesidir. Bu nedenle, mantar, semt pazarlarında, dükkânlarda, tezgâhlarda, satılmakta ve yenilmektedir. Önce, şu gerçeği bilmemiz gerekir; Türkiye ve dünyadaki hiç kimse mantarın tipine, görüntüsüne, rengine, kokusuna v.s bakarak, onun zehirli olup olmadığına karar veremez. Yani, mantarın tipine, rengine, boyutuna, çeşidine, duruşuna bakarak, bu mantar zehirlidir veya zehirsizdir şeklinde yorum yapmak, mantar uzmanıymış gibi konuşmak, sadece bir şehir efsanesi ve hatta cinayettir.

Türkiye de genellikle “amanita”, en sıkta “amanita phalloides” türü mantarlarla zehirlenmeler görülür.

Mantar zehirlenmelerinde belirtiler
Mantar zehirlenmesinin, kendine (mantar zehirlenmesine) özgü belirtileri yoktur. Her tür zehirlenmede görülebilen, bulantı, kusma, ishal gibi, genel belirtiler vardır. Mantar zehirlenmesinde, en hafif şekliyle, kişide bulantı, kusma, ishal ortaya çıkar. Daha ağır vakalarda ise olay karaciğerimizin harap olmasına (karaciğer nekrozu) ve sonucunda, karaciğer nakli yapılması, hatta ölüme kadar gidebilmektedir.

İlk aşamada, yani mantar yenildikten 6-12 saat sonra kişide bulantı, kusma, karın ağrısı, karında kramp tarzında ağrılar ve ishal başlar.
İkinci aşama, mantarın yenildikten 24-48 saat sonra ortaya çıkar. Ne yazık ki, artık bu dönemde, karaciğer ve böbrek hasarı ortaya çıkmış, hastanın kan değerleri bozulmaya başlamıştır.
Üçüncü aşama ise ani başlar. Ağır karaciğer hasarı, pıhtılaşma bozuklukları, karaciğer yetmezliği ya da koması şeklinde kendini gösterir. Aynı zamanda beyin ödemi de gelişeceği için hastanın bilinci kapanır, böbrekler iflas eder. Artık bu aşamada tablo son derece ümitsiz ve ölümcüldür.

Mantar zehirlenmesinde ilk yardım
Kişide, bulantı, kusma, ishal gibi genel şikâyetler varsa kendisine son saatler ve günlerde mantar yiyip, yemediğini evde veya çevresinde aynı şekilde mantar yiyen ve benzer bireylerin olup olmadığını sorgulamamız gerekir. İlkyardım olarak uygulayacağımız noktaları şu şekilde sıralayabiliriz;

• Sakin olalım, hastayı sakinleştirelim,

• Kişiyi asla kusturmayalım,

• Kişiye asla ağızdan sıvı/katı gıda vermeyelim çünkü o da kusturur (yoğurt, su vs),

• Eğer kişi baygın durumda, yerde yatıyor ve kusuyorsa, iyileşme pozisyonuna getirelim ki kusmuğu ciğerine kaçmasın,

• 112 no’lu telefonu arayarak veya hastamızın durumu uygunsa kendi imkanlarımızla kişinin en yakın, en uygun acil servise gitmesini sağlayalım.

Sonuç – Özet
Mantar zehirlenmesi, ülkemizde ciddi sağlık sorunu olmaya devam etmektedir. Her zaman söylediğimiz gibi, tıpta en uygun, en ucuz ve en etkin tedavi yöntemi korunmak, yani koruyucu hekimliktir (hasta olmadan tedbir almak). Önerimiz, çarşıda, pazarda, satılan mantarı asla yememektir. Mutlaka yememiz gerekiyorsa, o zaman, bilinen, kurumsal zincir mağazalardan, ambalajında kültür mantarı alalım ki bunlarda bile nadiren de olsa zehirlenmeler görülebildiğini unutmayalım. Nice sağlıklı, mutlu günlerde görüşebilmek dileğiyle.

Doç Dr. Gürkan Ersoy
Dokuz Eylül Üniversitesi Hastanesi,
Acil Tıp Anabilim Dalı, Öğretim Üyesi “Herkes İçin Acil Sağlık Derneği” Genel Sekreteri

Kaynaklar

• Judith Tintinali. Chapter 214. Mushroom Poisoning.

• Assessment of patients who presented to the emergency department with mushroom poisoning. Colak S, Kandis H, Afacan MA, Erdogan MO, Gunes H, Kaya E, Akdemir HU, Saritas A. Hum Exp Toxicol. 2015 Jul;34(7):725-31.

• Emergency checklist: mushroom poisoning. Romanek K, Eyer F. MMW Fortschr Med. 2014, 21;156(14):53-4.

• http://www.ulkumenrodoplu.com/ilkyardim.

• İlkyardım Kitabı. Yakın Kitapevi. Editör: Dr. Ülkümen RODOPLU,

• The American Red Cross. First aid and Safety Handbook. Yazarlar: The American Red Cross ve Kathleen A, HANDY, MD. Publication of American College of Emergency Physicians.

• Tweet
• Pin It